Behandelaar Erik van de Kraats: 'Houd van elkaars eigenaardigheden'

Oude patronen afstoffen en wederzijds begrip creëren

Bij bijna al  van de Kraats' cliënten is er sprake van meerdere soorten problematiek. Veel kinderen, jongeren en volwassenen kampen met angsten en depressies en ernstige relatieproblemen met elkaar of met hun kind.

“Ik zie bijna altijd hele gezinnen of echtparen. Een gegeven is dat zij met elkaar in de loop der jaren patronen ontwikkeld hebben. Patronen die adequaat zijn en bevallen, maar ook (vaak met alle goede bedoelingen) patronen waarmee men is vastgelopen. Meer dan regelmatig zie ik jongeren die al langer dan een jaar thuiszitten en niet buiten komen. Ik denk bijvoorbeeld aan ouders die – toen hun kind nog jong was – hebben geleerd om zich over hun kind te ontfermen en te voorkomen dat hij of zij te veel zou vallen. Je ziet dan nog wel eens dat deze patronen zich voortzetten, terwijl de gezinsleden in hun individuele ontwikkeling toe zijn aan een volgende stap, aan een nieuwe fase. Om ruimte te kunnen scheppen voor verandering van die patronen en de betekenis daarva, kijk je nooit alleen naar de jongere of het kind maar naar het totale plaatje. Als ik therapie geef, gaan we dan ook samen aan de slag met het ontdekken van wat de cliënt en de betrokkenen typeert én gaan we na hoe je ervoor zorgt dat je elkaar beter bereikt en verstaat.”

Houden van elkaars eigenaardigheden

Van de Kraats geeft ook relatietherapie. "In de meeste gevallen is het de man die een diagnose autisme heeft gekregen. Ik generaliseer liever niet, want de één is zó anders dan de ander, maar één van de dingen die kenmerkend is bij deze diagnose, is het moeite hebben zich te verplaatsen in een ander of goed te kunnen luisteren naar wat iemand voelt. Voor de partner is dat laatste overigens vaak ook het geval. Men heeft veelal vaststaande beelden over elkaar. Dat leidt nogal eens tot misverstanden voor beiden. Een partner zie ik vaak geneigd zijn te helpen, de weg te wijzen, er voor een ander te zijn en af te stemmen. Ondertussen heeft de ander daar zowel behoefte aan als moeite mee. Beiden voelen zich nogal eens onbegrepen door de ander en eenzaam. Ook bij relatietherapie gaat Kraats samen met zijn cliënten op ontdekkingstocht naar wat hen typeert en gaat hij met ze na hoe ze elkaar beter bereiken en verstaan. Algemeen voor relatietherapie en vele andere vormen van therapie waarbij je meerdere mensen behandelt geldt: het gaat er niet om te ander te veranderen. Voor mij is zo’n therapie geslaagd als men elkaar in meer of mindere mate leert 'zien' en misschien zelfs wel een beetje  gaat houden van elkaars eigenaarigheden."

Uitgeputte ouders

Van de Kraats heeft een periode de theorie 'geweldloos verzet en verbindend gezag' toegepast. Een theorie van Haim Omer die zegt dat het nuttiger is om het ijzer te smeden als het koud is. De aanpak is geïnspireerd door de visies van Gandhi en Martin Luther King. "Met enige regelmaat zien we ouders uitgeput binnenkomen. Ze hebben vaak alles gedaan om hun kind te helpen. Dikwijls zitten zij in een  positie waarbij ze de verantwoordelijkheid van hun kind overnemen en/of dikwijls in een enorme strijd verwikkeld zijn. Wéér die patronen die om de hoek komen kijken. Met 'Geweldloos verzet en verbindend gedrag' leer je ouders hoe te de-escaleren en hun kind meer verantwoordelijkheid te geven."

"Ik zie bijvoorbeeld een jongen die langere tijd thuis de boel terroriseerde. Hij was vaak heel boos, schreeuwde en schold zijn moeder de huid vol. Hij ging niet naar school en zijn ouders waren onderling verdeeld. Vader was streng, moeder meegaand met de zoon. In en na de sessies zijn de ouders elkaar meer gaan steunen. Bovendien gingen ze duidelijk grenzen stellen op in eerste instantie een klein gebied. De jongen mocht niet meer tot diep in de nacht computeren. Ook gingen ze als er heftige conflicten dreigden hier niet op in en kwamen ze er pas op terug als de gemoederen weer gesust waren. Smeden ze het ijzer als het koud was. Dat is niet makkelijk. Toch had ik een paar weken geleden tevreden mensen in de behandelkamer. De jongen gaat weer naar school en er is meer rust voor de andere kinderen in het gezin."

Nieuwe context verandert gedrag

Ook ysteemtherapie geeft van de Kraats bij het Leo Kannerhuis op de Locatie Youz Amsterdam heel veel. “Bij zo’n systeem horen naast ouders opa, oma, broers, zussen ook eventueel goede vrienden. Ik werk hier nog niet eens zo heel lang, maar merk dat collega’s in Amsterdam erg open staan voor verschillende vormen van therapie, waaronder systeemtherapie. Dat vind ik leuk. Het is bij ons op de poli een drukke bedoening en we werken hier met meerdere systeemtherapeuten."

Zelf is van de Kraats voorstander van zo kort mogelijk behandelen; zeker niet langer dan nodig. "Het neemt niet weg dat er altijd mensen zijn die een levensloopcoach nodig hebben, zo ook bij autisme, verslaving of multi-stress gezinnen."

Erik van de Kraats werkt als systeemtherapeut bij Youz, onder de vlag van het dr. Leo Kannerhuis, op de poli in Amsterdam. Daarnaast is hij opleider en supervisor NVRG. Vanaf 1977 heeft van de Kraats gewerkt in de kinder-, jeugd – en gezinspsychiatrie, jeugdzorg en verslavingszorg, waarvan vanaf 1991 als systeemtherapeut. Hij heeft zich gespecialiseerd in (collaboratieve) systeemtherapie, in werken met multi-stressgezinnen, afft/ eft en samenwerken rondom geweld & onveiligheid voor kinderen.